Tự học lập trình trong 10 năm

Đây là quan điểm của Peter Norvig – GĐ trung tâm nghiên cứu của Google – về các loại sách “ăn xổi” bày bán ngoài thị trường hiện nay với những cái “tít” nghe rất ư là hứng khởi: “Tự học Java trong 7 ngày” hay “Học Visual C++.NET trong 24 giờ”,v.v… Tất nhiên, mỗi người đều có động cơ và mục đích riêng khi học lập trình. Nhưng Peter cho rằng để trở thành một “expert programmer”, bạn cần ít nhất 10 năm, và việc trông chờ vào những cuốn sách kiểu như trên để “thay da đổi thịt” là điều không tưởng.

Ý kiến dưới đây của Peter Norvig cũng đáng để mọi người cùng nhau thưởng thức và suy ngẫm:

Tại sao bây giờ người ta lại vội vàng đến như vậy?

Rảo bước quanh các cửa hàng sách, bạn sẽ thấy cái tựa: “Hướng dẫn lập trình Java trong 7 ngày” nằm bên cạnh một dãy dài vô tận những lời “đề nghị dạy học” đại loại như vậy về Visual Basic, Windows hay Internet… chỉ cần vài ngày hay vài giờ ngắn ngủi. Tôi đã thử thực hiện một tìm kiếm nâng cao tại Amazon.com:

Theo từ điển bách khoa Wikipedia thì Peter Norvig hiện đang giữ chức giám đốc trung tâm nghiên cứu của Google Inc., (Director of Research, formly Director of Search Quality) với nhiệm vụ cao cả là sắp xếp và tổ chức lại thế giới thông tin cho người dùng dễ dàng truy cập, khai thác (đúng với slogan của Google, xem thêm “Những anh hùng sau thành công của Google”). Ông đồng thời là ủy viên ban điều hành của Hiệp hội Trí tuệ nhân tạo Hoa Kì (American Association for Artificial Intelligence). Cùng với Stuart Russell, Peter Norvig là đồng tác giả của cuốn sách: “Artificial Intelligence – A Modern Approach” nổi tiếng, được giảng dạy tại 940 trường đại học thuộc hơn 90 quốc gia trên toàn thế giới. Cuốn sách là giáo trình chuẩn của rất nhiều University lừng danh như: MIT (Massachussetts Institute of Technology), University of California at Berkeley, Princeton University, Standford University, Oxford University, Yale University, v.v…Trước đó, ông giữ chức giám đốc điều hành trung tâm khoa học tính toán (Computational Science Division) của NASA tại Ames (NASA Ames Research Center), có nhiệm vụ giám sát hoạt động của hơn 200 nhà khoa học. Ngoài ra, ông còn đảm nhận chức vụ giáo sư tại đại học Nam California, thành viên hội đồng nghiên cứu khoa học của University of California at Berkeley, cũng như là một trong những nhà khoa học lão làng tại Sun Microsystems Laboratories…

và nhận được 248 kết quả. 78 kết quả đầu tiên là sách về máy tính (cuốn thứ 79 là Learn Bengali in 30 days). Thử thay “days” bằng “hours”, những gì thu được cũng hoàn toàn tương tự: 253 kết quả, với 77 kết quả đầu tiên là máy tính (cuốn thứ 78 là Teach Yourself Grammar and Style in 24 Hours). Khi vượt ra ngoài top 200, tất cả các cuốn sách đều là sách về máy tính.

Từ đây có thể rút ra kết luận: “Hoặc là bây giờ người ta đổ xô đi tìm hiểu về máy tính, hoặc máy tính không hiểu vì một lí do hoang đường nào đó lại trở nên dễ học hơn những thứ khác”. Chẳng có quyển sách nào hướng dẫn học Beethoven, Vật lý Lượng tử hay thậm chí là “chăm sóc cho chó” (Dog Grooming) chỉ trong có vài ngày. Felleisen và các đồng sự đồng tình với xu hướng này trong cuốn How to Design Programs, khi họ cho rằng “lập trình bẩn là rất dễ, những kẻ ngốc, thậm chí đần độn có thể học nó trong 24 giờ”

Hãy thử xem cái title: Learn C++ in Three Days gợi lên được điều gì:

Tự học lập trình trong 10 năm

Các nhà nghiên cứu (Bloom (1985), Bryan & Harter (1899), Hayes (1989), Simmon & Chase (1973)) đã chỉ ra rằng cần ít nhất 10 năm để đạt được sự tinh thông trong nhiều lĩnh vực, từ đánh cờ, sáng tác âm nhạc, hội họa, bơi lội, tennis, hay thu được kết quả trong tâm lí thần kinh hay hình học topo. Điều quan trọng là bàn về phương pháp thực hành: không chỉ là việc lặp đi lặp lại đơn thuần, mà còn thử thách chính mình bằng những nhiệm vụ như vượt qua khả năng hiện tại của bản thân, cố gắng, phân tích hiệu xuất của mình trong và sau quá trình rèn luyện, và sửa chữa bất kỳ sai lầm nào. Cứ như vậy, lặp đi lặp lại. Và lịch sử đã chứng minh không thể có con đường tắt: dù cho đó là Mozart, thiên tài âm nhạc nảy nở từ năm lên 4 tuổi, cũng phải mất 13 năm để cho ra đời tác phẩm nhạc cổ điển đầu tiên. Dù cho đó là Beatles, trước khi xuất bản #1 đầu tiên vào năm 1964, họ cũng đã phải cặm cụi trong những câu lạc bộ nhỏ tại Liverpool hay Hamburg từ năm 1957, và trong khi họ có sức hấp dẫn đại chúng từ rất sớm, thành công quan trọng đầu tiên của nhóm là Sgt. Pepper, album được phát hành năm 1967. Malcolm Gladwell có bài báo nghiên cứu so sánh về các sinh viên tại Học viện âm nhạc Berlin trong ba nhóm tốt, khá và trung bình và hỏi họ đã thực hành chăm chỉ như nào:

Tất cả mọi người, từ tất cả ba nhóm, bắt đầu chơi ở cùng một khoảng thời gian – tầm khoảng năm tuổi. Trong những năm đầu tiên, tất cả mọi người thực hành một lượng như nhau – khoảng hai hoặc ba giờ một tuần. Nhưng tầm tám tuổi sự khác biệt thực sự bắt đầu xuất hiện. Các sinh viên trong nhóm tốt nhất, họ bắt đầu thực hành nhiều hơn những người khác: sáu giờ một tuần lúc chín tuổi, tám tuổi là 12 giờ, 16 giờ một tuần khi 14 tuổi, và tăng lên dần, cho đến tuổi 20 họ đã được tập luyện 30 giờ một tuần. 20 tuổi, nghệ sĩ ưu tú đã có tất cả 10.000 giờ thực hành trong cuộc sống của họ. Các sinh viên chỉ đơn thuần là tốt đã đạt 8.000 giờ, và giáo viên âm nhạc trong tương lai là hơn 4.000 giờ.

Vì vậy, có thể 10.000 giờ, chứ không phải 10 năm, là con số kỳ diệu. (Henri Cartier-Bresson (1908-2004) nói: “10.000 bức ảnh đầu tiên của bạn là tệ nhất”, nhưng ông đã chụp nhiều hơn một bức trong một giờ.). Samuel Johnson (1709-1784) nghĩ rằng việc này thậm chí còn lâu hơn: “Sự vượt trội ở bất cứ lĩnh vực nào cũng chỉ có thể đạt được bằng lao động cật lực trong suốt cuộc đời, bạn không thể mua nó bằng một cái giá rẻ hơn”. Và Chaucer (1340-1400) phàn nàn rằng: “Cuộc đời quá ngắn ngủi, trong khi những mánh khóe thì lại quá dài để có thể học được”. Hippocrates (khoảng 400BC) được biết đến với các trích đoạn “ars longa, vita brevis”, là một phần của chích đoạn dài hơn “Ars longa, vita brevis, occasio praeceps, periculosum experimentum, iudicium difficile”, với nghĩa tạm dịch là “Cuộc đời là ngắn ngủi, với cơ hội phù du, đầy dãy các kỹ năng, với các thử nghiệm nguy hiểm, và phán quyết khó khăn”. Mặc dù trong tiếng Latin, ars có thể có nghĩa là nghệ thuật, hoặc mánh khóe, nếu so từ gốc tiếng Hy Lạp “techne” thì chỉ có thể có nghĩa là “kỹ năng”, không phải “nghệ thuật”.

Và nếu bạn muốn trở thành lập trình viên

Đây là công thức cho những thành công của tôi trong lập trình:

Với những điều tôi đã nói ở trên, bạn có thể băn khoăn rằng bạn sẽ đạt đến mức nào nếu chỉ đọc sách? Trước khi con trai cả của mình ra đời, tôi đã đọc tất cả những cuốn sách How To (làm thế nào), và vẫn cảm thấy vô cùng mù mờ, rối rắm. 30 tháng sau, khi sinh đứa thứ hai, phải chăng tôi đã quay lại chúng với cái nhìn hoàn toàn mới mẻ? Không, tôi chỉ dựa vào kinh nghiệm của chính mình. Chúng có ích và khiến tôi vững tin hơn nhiều so với việc đọc hàng ngàn trang sách của các bậc chuyên gia.

Fred Brooks, trong bài luận nổi tiếng No Silver Bullets đã làm rõ ba bước để tìm một nhà thiết kế tốt:

Điều này coi như giả định là một số người có đầy đủ những phẩm chất cần thiết để trở thành một nhà thiết kế lớn, và công việc đủ để dụ họ theo. Alan Perlis đã từng nói: “Mọi người đều có thể được dạy điêu khắc, Michealangelo thì không. Và ông đã tự trở thành nhà điêu khắc vĩ đại. Những lập trình viên siêu hạng cũng nên thế”. Perlis đã từng nói rằng những người vĩ đại sẵn có một nội lực vượt qua cả sự đào tạo. Nhưng nội lực đó đến từ đâu? Bẩm sinh ư? Hay chúng được phát triển thông qua sự tích cực? Như Auguste Gusteau (đầu bếp huyền thoại của Ratatouille) đã nói: “bất cứ ai cũng có thể nấu ăn, nhưng chỉ những người không biết sợ mới trở nên vĩ đại”. Tôi nghĩ về điều này nhiều đến mức cứ như là sẵn sàng cống hiến phần lớn thời gian trong đời của ai đó để luận bàn. Nhưng không hề sợ hãi có lẽ là cách để tóm lại tất cả những điều đó. Hoặc, như nhà phê bình Gusteau, Anton Ego, nói: “Không phải tất cả mọi người đều có thể trở thành một nghệ sĩ lớn, nhưng một nghệ sĩ lớn có thể đến từ bất cứ nơi nào.”

Vì vậy, nếu mua quyển sách Java/Ruby/Javascript/PHP nói trên, bạn có thế sẽ thu được một vài điều có ích. Nhưng nó không thể thay đổi cuộc đời của bạn, hoặc đưa bạn đến sự thành thạo hay tinh thông, chỉ trong 24 giờ, vài ngày hay thậm chí là vài tháng.

Tham khảo

Phụ lục: Lựa chọn ngôn ngữ

Có nhiều người hỏi nên chọn học ngôn ngữ nào đầu tiên. Không có câu trả lời cụ thể, dưới đây là một số quan điểm:

Theo tiêu chuẩn của riêng mình, tôi khuyên bạn nên bắt đầu với Python hoặc Scheme. Nhưng mỗi người có những hoàn cảnh khác nhau, và có thể có những lựa chọn tốt hơn. Nếu tuổi của bạn mới chỉ là số có một chữ số, theo tôi bạn nên chọn Alice hoặc Squeak (người lớn cũng có thể thích chúng). Tuy nhiên, đó không phải là điều quan trọng. Quan trọng là, hãy chọn đi và bắt đầu ngay lập tức.

Phụ lục: Sách và các tài nguyên khác

Nhiều người hay hỏi rằng họ nên học từ những cuốn sách hay những trang web nào. Tôi luôn lặp lại rằng: “chỉ học trong sách vở là không đủ”, nhưng tôi có thể giới thiệu một vài cuốn sau đây:

Tác giả: Peter Norvig

(nguồn: tapchilaptrinh.wordpress.com)

FPT Aptech – Hệ Thống Đào Tạo Lập Trình Viên Quốc Tế